المسائل الکمالیة (محقق حلی)کتاب «المسائل الکمالیة» یکی از آثار ارزشمند بجای مانده از محقق حلی «قده» می‌باشد. ۱ - کتاب شناسیاین کتاب که مجموعه‌ای از ده سؤال و جواب آن می‌باشد به درخواست کمال الدین محمد بن محمد بن سهل آبی (زنده تا ۶۷۱ ق) تالیف شده است. وی در نزد مؤلف از اعتبار علمی خاصی برخوردار بوده است تا جایی که از وی تعبیر به شیخ فاضل کامل محقق متقن نموده است. کتاب آمیخته‌ای از مسائل کلامی و فقهی است که ۵ سؤال آن کلامی و ۵ سؤال آن فقهی می‌باشد. سبک نگارش مباحث فقهی آن به شیوه رساله‌های عملیه و همین طور فقه استدلالی می‌باشد. با توجه به مساله ششم که انحراف به چپ قبله اهل عراق از کتاب «شرائع الاسلام» در آن مطرح شده است این کتاب پس از شرایع الاسلام تالیف شده است. اگر چه محقق حلی از نظر احاطه و عمق و دقت فقهی کم نظیر، شهره عام و خاص می‌باشد اما از جواب‌های وی به سؤالات کلامی ابعاد دیگر علمی وی و احاطه اش به مباحث کلامی و فلسفی نیز بخوبی آشکار می‌گردد. بیشتر مباحث فقهی کتاب در رابطه با نظریات شیخ طوسی «قده» می‌باشد و در آن نام کتاهایی همچون «تهذیب الاحکام»، «مسائل الخلاف» دیده می‌شود. از پنج سؤال فقهی موجود در کتاب ۲ سؤال مربوط به مباحث صلاة، یک سؤال زکاة، یک سؤال ارث و یک سؤال از نکاح می‌باشد. علاوه بر نکات فقهی، بعضی از مباحث رجالی نیز به نقل از کتاب‌هایی نظیر «رجال نجاشی» مورد استناد واقع شده است. ۲ - تاریخ تالیفاز آنجایی که مساله ششم در استحباب تیاسر اهل عراق از قبله در صفحه ۲۹۵، نام کتاب شرایع الاسلام ذکر شده است و با توجه به تاریخ نگارش نسخه جلد اول شرایع الاسلام که به خط محمد بن اسماعیل هرقلی در سال ۶۷۰ ق نوشته شده است. ، بنابراین کتاب «مسائل الکمالیة» در حدود سال‌های ۶۷۰ تا ۶۷۶ ق تالیف شده است. ۳ - تاریخ انتشارکتاب موجود در ضمن «الرسائل التسع» در سال‌های ۱۴۱۳ ق در چاپخانه متعلق به کتابخانه آیت‌الله نجفی مرعشی انتشار یافته است. مصحح و محقق آن فاضل ارجمند جناب حجة الاسلام و المسلمین حاج شیخ رضا استادی می‌باشد. ۴ - نسخههادر کتاب «مقدمه‌ای بر فقه شیعه»، صفحه ۱۰۵، به نسخه‌ای از کتابخانه ملک اشاره شده است که مربوط به سال ۸۵۴ ق می‌باشد. در مقدمه کتاب «الرسائل التسع» نیز به نسخه‌ای از کتابخانه ملک در تهران و نسخه‌ای از کتابخانه آستان قدس رضوی اشاره شده که در قرن یازدهم نوشته شده‌اند. [۲]
الرسائل التسع، محقق حلی، ج۱، ص ۲۳.
در قسمتی که تصویر صفحاتی از نسخه‌های کتاب را نشان می‌دهد دو نسخه که مربوط به آستان قدس رضوی است آورده شده است و بنابراین احتمالا در چاپ کتاب موجود از این دو نسخه استفاده شده است. ۵ - مطالبهمان طور که گذشت کتاب شامل ۵ سؤال کلامی و ۵ سؤال فقهی می‌باشد. سؤالات فقهی کتاب عبارتند از: ۱- استحباب تیاسر اهل عراق در قبله ۲- وجوب مراعات اعراب در قرائت ۳- جایز نبودن گرفتن زکات توسط سادات هاشمی ۴- برائت ذمه میت به سبب اداء حقوق وی از طرف دیگری ۵- وجوب خواندن صیغه نکاح به عربی. ۶ - پانویس
۷ - منبعنرم افزار مجموعه آثار محقق حلی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. رده‌های این صفحه : آثار محقق حلی
|